Казан ханлыгы чорында мђдђният

Казан татарларында ташны чњкеп бизђк ясау сђнгать дђрђќђсенђ књтђрелгђн. Зђркђн эшлђнмђлђре, бизђклђр ясалган савыт-саба, корал, књн читеклђр XV-XVI гасырларда кић таралган. Чокып бизђклђњ кабер ташларын, тљрле корылмаларны сђнгатьчђ эшлђгђндђ дђ кулланылган.

Казан Кремле территориясендђге археологик табылдыклар затлы биналарны бизђњ љчен гипстан плиталар ясау XV-XVI гасырларда ук булуын раслый. Казан ханлыгы чорыныћ архитектур корылмаларында биналарны майолика белђн бизђњ дђ књзђтелђ, ђмма ул њсеш алмый.

Татар орнаментында њсемлек-чђчђк бизђклђре кић таралган. Ђлеге стильнећ њзенчђлеклђре уеп эшлђнгђн кабер ташларында, зђркђн эшлђнмђлђрендђ, Казанныћ монументаль корылмаларыныћ аерым архитектур детальлђрендђ ачык чагылган. Кљнчыгыш барокко стиле “татар” бизђлеше белђн кушылган.

Яћа орнамент стиленећ камиллђшњендђ Шђрык иллђре белђн, аеруча Кавказ, Кече Азия халыклары белђн тарихи џђм мђдђни-икътисади багланышлар зур роль уйнаган.

Казанда Шђрык ђдђбияты яратып укылган. Казан ханлыгыныћ њз галимнђре џђм шагыйрьлђре дђ њсеп чыккан. Алар арасында Мљхђммђдьяр, Гарифбђк, Кол Шђриф, Љммикамал џђм башкалар хакына ђйтергђ кирђк.  Мљхђммђдьяр њзенећ “Нуры содур” (“Књћеллђр нуры”) поэмасында менђ ничек яза:
Йахшылык кыйл, йахшылыкка бер мђза,
Кем йаманлыккыйлса, ул табгай ќђза.
Кем йыгылганда кулын тот бер моћлыћныћ,
Ул тђкъи тоткай кулыћ бер кљн сђнећ…

Казан ханлыгы басып алынгач, мђдђният њсешенђ зур зыян килђ. Ђмма яшђњ љчен каты кљрђш татарларныћ рухи дљньясын сындыра алмаган. Фарсы, Бохара, Тљркистанныћ мђдђни њзђклђре белђн мђдђни элемтђлђр йомшаса да, алар ахыргача югалмый.