XVI гасыр уртасы - XVIII гасыр башында икътисад

XVII йљзнећ 60нчы елларында Казанда татар џљнђрчелђре турында мђгълњмат юк. Ханлык басып алынгач сђњдђ озак вакытлар торгынлык кичерђ. Салымнар, шул исђптђн ясак та арта, яћалары барлыкка килђ, мђсђлђн, сђњдђ-кђсепче табышыныћ 20 проценты алынган. Ул дђвернећ писцовый кенђгђлђрендђ язылганча, “ишегаллары сугыштан бушады, басуларны чатырман басты…”. Бљтен тормыш рђвешен ќимерњ, башка ќирлђргђ књчњ, ућышсыз азатлык кљрђшлђре нђтиќђлђре белђн бђйле авыр чордан соћ икътисад XVIII гасыр уртасына гына књтђрелђ башлый. Урта Иделне кушу татар халкыныћ гомумрђсђй икътисади њсешенђ кереп китњенђ этђргеч ясый, шул рђвешле, край њсешенђ дђ яхшы йогынтысы була. Ќирле чимал ќитештерњ арту белђн џљнђрчелек тђ њсђ. Казанда 1646 елда џљнђрче хуќалыклары 800дђн ким булмаган, ђ XVI гасырныћ 60нчы елларында исђ, алар 300 генђ була.

Казанны ташлап китђргђ мђќбњр булган џљнђрчелђр џђм аларныћ буыны авылларга тарала џђм анда традицион џљнђрлђр њсешенђ нигез сала. Ђмма русныкы булмаган авылларда мђгъдђнчелек булмый, чљнки хљкњмђт халыкныћ корал ясавыннан куркып, каты ќђзалар белђн янап тимерчелек белђн шљгыльлђнњне тыя.

Бу чорда Казанда сабын џђм шђм ќитештерњ тармаклары барлыкка килђ. Тиздђн ул крайда тљп сђнђгать тљренђ ђверелђ. Акрынлап сђњдђ дђ элеккеге рђвешен кайтара.

Казан халык саны буенча Россиянећ эре шђџђренђ ђверелђ. Биредђ сукно, помпа, кораб тљзелеше кебек сђнђгать производствосы њсеш ала, аныћ белђн идарђ итњ дђ шђџђрдђ туплана.

Губерна башкаласына ђйлђнгђч, Казан армия, флот џђм дипломатик ведомстволар ихтыяќларын финансларга тиеш була. Казан губернаторына да, башка тљбђклђрнекелђргђ кебек њк, зур административ, суд џђм финанс хакимияте бирелђ, ул нык тармакланган бюрократик аппаратка таяна. Салым ќыю, хљкем чыгару, рекрутлар туплау белђн идарђ итђ. Баш командующий хокукларында аћа губерна территориясендђ урнашкан гаскђрлђр буйсынган.

Акрынлап купецлар катлавы оеша – 1686 елга кадђр Казан татарлары шђџђр сђњдђсе белђн шљгыльлђнергђ хокуклы булмаган.