|
Бик борынгы кала булуына карамастан, Казан борынгы биналары џђм корылмалары белђн мактана алмый. Моныћ сђбђбе дђ билгеле – Казанны басып алу вакытындагы ќимергеч сугыш шђџђрнећ зур љлешен юкка чыгара, аеруча кремль зыян књрђ. Соћрак Россия хљкњмђте фђрманы нигезендђ шђџђрнећ барлык мђчетлђре ќимерелђ. Кешелђр тђмамлый алмаганны, янгыннар џђлак итђ – елныћ елында бљтен бер шђџђр кварталлары янып юкка чыккан. Мђсђлђн, 1579 елгы янгын бљтен бер бистђне юк итђ, 1694 елда шул ук хђл кабатлана. Нђтиќђдђ, бњген шђџђрдђ ић борынгы бина булып, XVII гасырда тљзелгђн Михляев йорты (Муса Ќђлил урамы, 19) исђплђнђ. Сњз ућаенда, анда 1722 елда Казанга берничђ кљнгђ килгђн Россиянећ беренче императоры Петр I тукталган. Йортныћ метр ярымлы таш диварлары булган, ул гариплђр йорты да, хђрчђњнђ дђ, кунакханђ дђ, шђм заводы да булган (хђзер анда склад).
Казан Кремленђ килгђндђ, џичшиксез, Казан ханлыгы чорында да, аннан элегрђк тђ аныћ таш биналары булган. Ђмма, тарихчылар фикеренчђ, ул тулысынча ќимерелгђн, лђкин иске нигез ташлары яћа корылмалар тљзегђндђ кулланылган. Казанныћ ић атаклы бинасы – Сљембикђ манарасы – риваятьлђр буенча, Казан ханлыгы басып алыну чорына карый. Ђмма ул XVII гасырныћ соћгы чирегеннђн иртђрђк салынмаган булырга тиеш, дљрес, љлешчђ ханлык чоры сак-књзђтњ каланчасы нигезендђ торгызылган. Сљембикђ манарасы – Казанныћ билгесе генђ тњгел, ул дљньядагы авышучы манараларныћ берсе дђ. Пизан манарасыннан ике метрга югарырак булып, тљзелеш тђмамлану белђн ул кљнчыгышка таба авыша башлаган, иске књзђтњ каланчасы нигезендђ тљзелгђн кљнбатыш љлеше исђ, ныклырак булып чыккан. 1930 елга књчђрдђн авышуы 128 сантиметрга ќиткђн. 1990 елда њткђрелгђн тљзеклђндерњ чаралары аныћ янтаюын туктатты.
XVI йљз ахырына Казан рус каласы рђвешен алган.
1768 елда Казанныћ беренче профессиональ архитекторы В.И.Кафтырев тарафыннан шђџђрне яћадан планлаштыру проекты эшлђнгђн. Њзђк урамнарда, нигездђ, таш биналар калкып чыга. Яћа генераль план тиз гамђлгђ ашырылган. Казан турында, Мђскђњ џђм Петербургтан кала, ић яхшы шђџђр дип язганнар.
Рус бароккосы, классицизм, романтизм, эклектизм – гасырлар дђвамында Казан архитектурасы рус архитектурасыныћ барлык ђџђмиятле юнђлешлђрен њзлђштергђн.
XX гасыр ахыры зур књлђмдђ торак кварталлар џђм иќтимагый биналар тљзелеше белђн истђлекле. Урта гасырныћ Кол Шђриф мђчетен торгызу башланды, “Пирамида” мђдђни-књћел ачу комплексы, Баскет-холл файдалануга тапшырылды, Кремльнећ џђм њзђк урамнарныћ књп кенђ биналары реконструкциялђнде.
|